امام حسین نوحه سی

استاد منزوی

اردبیل، خاستگاه تشیع و مرکز تجلی شور و عشق حسینی، از قرن‌ها پیش پاسدار میراث گران‌قدر فرهنگ عاشورایی بوده و این فرهنگ در اعتقادات مذهبی مردم این سامان عمیقاً ریشه دوانیده است و عشق به امام حسین(ع) در دل هزاران اردبیلی جای گرفته است که نمود بارز آن را می توان شاعران حسینی این منطقه دانست.

در اردبیل از شاعران و سخنوران توانا که در مورد فرهنگ عاشورا شعر سروده‌اند استادان بزرگوار مرحومین شمس عطار اردبیلی، بیضای اردبیلی، تاج الشعراء یحیوی، مضطر، انور اردبیلی، منزوی، ذاکر، شایق، ناطق، میرزا صدرالمالکی، کاتب، حاج مختار نخستین، رحمان نیک‌نژاد، نادر جلیلی‌وند، استاد بهجت خامه‌یار، مطلع، ناصر آزاد، عاصم کفاش، صدیف بختیاری، غمگین الحسینی و... آثار دلنشین خود را در دفتر عشق حسین(ع) ثبت کرده‌اند، که ما از میان این عاشقان حسین(ع)، ذیلاً به گوشه هایی از زندگی استاد مرحوم رحیم منزوی اشاره خواهیم داشت:

رحیم منزوی اردبیلی فرزند اسدالله در محله سیدآباد اردبیل به سال۱۳۱۶دیده به جهان گشود؛ وی یکی از شاعران نام‌آور عاشورایی است؛ از آثار ویمی‌توان به کتب ذیل اشاره کرد:

نهضت حسینی،

آمال منزوی،

آثار منزوی،

ایثار منزوی،

صد سینه‌زن،

صد قافیه،

صد منظره،

صد زمزمه،

صد مرثیه،

آلام منزوی.

استاد منزوی از دوران کودکی در پرتو شرکت در مجالس سوگواری سالار شهیدان کربلا، به شبیه خوانی و تعزیه گردانی می پرداخت. اولین شعر را در سن 9 سالگی سرود و مرگ مادرش در همان ایام ذوق شاعرانه او را تثبیت کرد. فضای عاشورایی شهر در سال 1326 به بعد او را به نوحه سرایی سوق داد. در پایان تحصیل وارد ارتش گردید. در مراغه از محضر آیت الله سید جواد مجتهد کسب فیض کرد و دروس اسلامی را فرا گرفت. بعد از هفت سال از ارتش استعفا کرد و مدتی بعد به رانندگی پرداخت. استاد با اینکه بر اخبار و احادیث و روایات مذهبی احاطه داشت لیکن سروده هایش را از تفضلات الهی می دانست.

در مورد شاعر دل‌سوخته اردبیل مرحوم رحیم منزوی و سبک نوحهوی حرف‌های زیادی می توان گفت که البته باید اهل خبره به این مورد بپردازند. وی دارای سبک خاص ادبی بوده و در نوع خودش بهترین وفاخرترین آثار را آفریده است؛ معمولاً در سروده‌های ایشان کلمات فارسی و عربی نسبتبه سایر نوحه‌ها کم‌تر است و شور و جوشش عشق را در سروده‌های ایشان به وضوح می‌تواندید. وی در زمانی اشعار خود را سرودند که مداحی ترکی با حضور و پیدایشمداحان بزرگی چون حاج سلیم مؤذن زاده اردبیلی، حاج داود علیزاده، حاج جواد رسولی وحاج محمدباقر تمدن و... به تمام لایه‌های اجتماع رسوخ کرده و گسترش فراوانی یافته بود؛ و درست در چنین زمانی است که سروده‌های ناب و بی‌بدیل استاد با اجراهای بی نظیرمداحان بزرگ مخصوصاً استاد سلیم مؤذن زاده اردبیلی که با توانایی تمام و مطابق با دستگاه‌های موسیقی انجام می‌گرفت، مورد استقبال قرار می‌گیرد.

کاست «اکبره باخ، اکبره باخ» حاج سلیم که تماماً سروده‌های مرحوممنزوی بود، شاهکاری در ادبیات عاشورایی می‌باشد؛ شعری با قالب نو و خلاقیت تمام واجرایی زیبا، توام با خلاقیت استاد سلیم مؤذن زاده، و واقعاً می‌توان گفت که ایناثر بی‌نظیر بوده و هست و باعث شروع سبک جدیدی در مرثیه‌سرایی و مداحی ترکی گردید.

در مورد شخصیت مرحوم منزوی نقل است که ایشان درباره مضامین وحتی کلماتی که در سروده‌هایش به کار می‌برد، بسیار حساس بود و اشعارش را در حال وهوای عاشورایی می‌سرود، حتی می‌گویند که برای سرودن شعری در مورد حضرت رقیه(س) مسیریخاردار را که نسبتاً هم طولانی بود، چندین بار با پای برهنه دویده بود تا بتواندشعر سوختن خیام و فرار بچه‌ها به صحرا را بسراید.

استاد منزوی سحرگاه روز ۹ مرداد ۱۳۷۱در پی عارضه قلبی در تهران درگذشت وپیکر پاکش به اردبیل انتقال یافته و در قبرستان بهشت فاطمه به خاک سپرده شد.

روحش شاد باد

مرحوم هادی تبریزی

منشور عاشورا جلد سوم – 276

شاه عطشانی عدو بس تیر باران ائیله دی

دوالجناح اوسته ن سقوط اول شاه-ی-عطشان ائیله دی

وار یئری قان آغلاییب آهی چکم آه اوستونه

هر طرفدن یوز قویوب اعدای دین؛ شاه اوستونه

اوخ اوخ اوسته ن یاغدیریبلار حجت الله اوستونه

سن دئمه حالین رعایت قوم-ی-دونان ائیله دی

تا وئره عزت شه دین؛ کربلا صحراسینه

آشنا ائتدی ترابی صورت-ی-زیباسینه

قتلگهده غرقیدی هرچند قان دریاسینه

آننینی قویدو ترابه شوکر-ی-یزدان ائیله دی

درد-ی-عشقونده الهی واردی مین لرجه صفا

لوطف-ی-دردوندن تاپیب آیینه-ی-جانیم جلا

سن عنایت ائتدین اولدو عهدیوه مندن وفا

تا شهید انصاریمی بو قوم-ی-عدوان ائیله دی

لذّت-ی-دیداریله نه اصغریم نه اکبریم

افتخاریمدیر یولوندا اولدو شان شان پئیکریم

دلخوشام بوندان کی عئشقونده اولوب قان بستریم

موشکل-ی-وصلی حسینه لطفون آسان ائیله دی

قادر-ی قهاریدن خوف ائتمه ییبلر بیر زامان

دور –ی-شاهی آلدی یکسر شامیان و کوفیان

دللری مملوّ –ی-کینه الده شمشیر و سنان

ائتدیلر بیر ظولم، زهرا آه و افغان ائیله دی

مضطر

منشور عاشورا – جلد سوم ص 309